مراحل ایجاد یک SDI

معرفي SDI

 اطلاعات مکاني يکي از مهمترين و حساس­ترين عوامل تصميم­گيري و به خصوص تصميم‌گيريهاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي در زندگي امروزه مي­باشد. به همين دليل بسياري ازنيازها، اهداف و فعاليتهاي سازمان­ هاي مختلف، زماني امکان­پذير است که دسترسي به داده­هاي مکاني مناسب و يکپارچه ميسر باشد. اين موضوع به خصوص براي برنامه­ريزي هاي کلان بسيارحائز اهميت است. دسترسي و استفاده از اطلاعات بهنگام و صحيح يكي از عوامل مهم و حساس در امر تصميم گيري ، مديريت و برنامه ريزي بهينه در دنيای امروز و در سطوح مختلف يك جامعه (شهر، استان و کشور) مي‌باشد. در اين راستا همكاري و تبادل اطلاعات بين ارگان ها و سازمانهاي مرتبط با امر مديريت و برنامه ريزي در جامعه از ارکان اصلي اين نوع مديريت مي‌باشد. از طرفي انجام برنامه ريزي جامع و بهينه در يک جامعه در جهت نيل به توسعه پايدار، ايجاد و دسترسي پايگاههاي اطلاعاتي مورد نياز امري است كه از عهده يك سازمان به تنهايي خارج است ،لذا همكاري در سطحي بالا بين ارگان ها و سازمانهاي ذيربط از مشخصات ديگر يك جامعه توسعه يافته مي باشد.

در اين راستا امروزه با پيشرفته اي اخير در امر ارتباطات و اطلاعات و همچنين تكنولوژي هاي مرتبط با اين علوم و پيشرفتهاي انجام گرفته درامر فن آوري ارتباطات و اطلاعات (ICT) ، امكان استفاده بهينه از اطلاعات مكاني و تبادل آنها بين ارگانهاي مختلف را تسهيل نموده واين تکنولوژي ها عملاً‌ فراهم كننده محيط لازم درامر جمع‌آوري، بهينه‌سازي، استفاده و تبادل اطلاعات مي‌باشند. اين محيط ها به زير ساختارهاي اطلاعات مکاني و يا SDI معروف بوده و اهميت راه­اندازي آنها بيش از پيش مورد توجه واقع شده است.

استفاده از SDI به منظور جلوگيري از دوباره کاري ها و بالا بردن قابليتهاي نهفته در اطلاعات مکاني و افزايش بهره­وري از سرمايه­گذاري­هاي انجام شده در جهت دستيابي به اهداف توسعه پايدار در جامعه، لازم و ضرروري است. SDI به عنوان مکانيزم پايدار براي اتصال اطلاعات مکاني کاربران و توليدکنندگان داده ها به يکديگر نگريسته مي­شود. کاربران اطلاعات مکاني، به طور پيوسته براي نيازهاي خود احتياج به دستيابي و دسترسي سريع به اطلاعات مکاني دارند، لذا SDI مي­تواند بعنوان بستر توانمندسازي، کمک شاياني به ساده­سازي تبادل داده­ها و منابع بين سازمان­هاي مختلف بنماید. اين کمک باعث تمرکز توليدکنندگان جهت کارايي بيشتر، کاهش هزينه­ها و تشويق سرمايه­گذاري و اشتغال­زايي در صنعت اطلاعات مکاني براي توليد محصولات بيشتر و همچنين استفاده از اين محصولات در روند تصميم گيري ها ­باشد. از طرفي SDI بعنوان يک سيستم تبادل اطلاعات و سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي( GIS ) بعنوان يک ابراز تحليل گر، تواماً ادغام و تحليل هاي داده هاي مکاني را قادر مي سازند.

اين موضوع، باعث توسعه زيرساختارهاي اطلاعات مکاني ( SDI- Spatial Data Infrastructure )، به عنوان يک بستر توانمندسازي ( Enabling Platform ) در جوامع با اطلاعات مکاني ، در سطوح مختلف شده است. به SDI به عنوان مکانيزم پايدار براي اتصال اطلاعات مکاني کاربران و توليدکنندگان داده ها به يکديگر نگريسته مي­شود. کاربران اطلاعات مکاني، به طور پيوسته براي نيازهاي خود احتياج به دستيابي و دسترسي سريع به اطلاعات مکاني دارند ، لذا SDI مي­تواند کمک شاياني به ساده­سازي تبادل داده­ها و منابع بين سازمان­هاي مختلف بنماید. با توجه به وجود سطح وسيع داده­هاي مکاني، ابزارها و توليدات مرتبط با آنها، توسعه SDI ، به عنوان يک بستر توانمندسازي ، اين امکان را به کاربران مختلف مي ­دهد تا با يکديگر همکاري وسيع تري داشته باشند و به نياز بازار پويا ي کنوني پاسخ بهتري ارائه نمايند.

امروزه اهميت راه­اندازي زير ساختارهاي اطلاعات مکاني ( SDI ) جهت تسهيل در جمع­آوري ، نگهداري و تبادل اطلاعات مکان مرجع و داده­هاي مرتبط بيش از پيش مورد توجه واقع شده است. استفاده از SDI به منظور جلوگيري از دوباره کاريها و بالا بردن قابليتهاي نهفته در اطلاعات مکاني و افزايش بهره­وري از سرمايه­گذاري­هاي انجام شده در جهت دستيابي به اهداف توسعه پايدار در جامعه،لازم و ضرروري است.

کاربردهای SDI:

استفاده از SDI ، باعث تسهیل در روند تصمیم­گیری در کاربردها و فعالیتهای متنوعی می­گردد. زمینه­های کاربردی SDI شامل :

• مدیریت بحران،
• آمایش سرزمین،
• مدیریت منابع،
• مدیریت زمین و کاداستر،
• مدیریت منابع آبی و دریایی،
• محیط زیست،
• دفاع و امنیت،
• مهاجرت ،
• آمار و برنامه ریزی،
• بهداشت و درمان،
• برنامه­ریزی اجتماعی،
• حمل ونقل،
• کشاورزی،
• معادن

و موارد دیگر می­باشد.

چرا SDI ؟

• تسهیل در تبادل، ادغام و به کارگیری اطلاعات مکانی
• افزایش منافع اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی حاصل از سرمایه گذاریهای انجام شده بروی داده­های مکانی موجود توسط سازمانهای مختلف
• تسهیل در توسعه بازار اطلاعات و صنعت
• ارایه خدمات نوین و بهینه به کاربران با استفاده از فناوری اطلاعات
• افزایش امنیت اجتماعی با به کارگیری اطلاعات مکانی در مدیریت بحران
• ایجاد فرصت­های جدید شغلی
• ارایه خدمات بهینه به کاربران با بهره­گیری از اطلاعات مکانی و بهره­گیری بیشتر از بستر­های توانمندسازی

 

اجزای SDI :

• SDI يك شبكه ارتباطي بين پايگاه­هاي اطلاعات، سرويس­ها و خدمات، كاربردها ، تكنولوژي و سياست گذاري است که مي‌تواند كيفيت زندگي را به طور كلي بالا ببرد و اين امر از طريق دسترسي به پايگاه­هاي اطلاعاتي دقيق و بهنگام، ميسر مي­شود. داده‌ها و اطلاعات در SDI، شامل داده‌ها و اطلاعات پايه، داده­ها و اطلاعات ادغام شده و سرويس­هاي مرتبط با آنها مي‌باشند. اجزاي اين زيرساختارها شامل داده‌ها و اطلاعات پايه، نيروهاي انساني(توليدكننده‌ها و استفاده كننده‌ها )، قوانين و سياستهاي دسترسي به اطلاعات، استانداردهاي فني و روشهاي مختلف دسترسي بوده كه هر يك از اجزاء، بسته به شرايط و امكانات موجود يك جامعه، طراحي و ساخته مي‌شوند.

 

 

داده ها:

داده هاي موجود در SDI، شامل داده هاي مکاني مورد نياز جهت استفاده در فعاليتهاي مختلف بخشهاي دولتي، خصوصي و عموم مردم است. ارايه ليست داده هاي موجود، وابسته به نيازها و اولويتهاي کاربران مي باشد.

استانداردها:

استانداردها شامل قواعد فني جمع آوري، به اشتراکگذاري، تلفيق و توزيع اطلاعات مکاني مانند مدل هاي داده اي، شناسنامه داده ها، نحوه تبديل داده ها و … است.

سیاست گذاری ها:

مجموعه مقررات و خط مشي هاي لازم جهت جمع آوري، مديريت، هماهنگي، سياستگذاري، قانونگذاري، تعيين مسئوليتها و روابط بين مشارکت کنندگان در به کارگيري SDI است.

شبکه هاي دسترسي:

شبکه هاي دسترسي شامل ابزار توزيع، جستجو و دستيابي به اطلاعات مکاني، خدمات و فناوري لازم جهت جمع آوري، تلفيق، نگهداري و ارتقاي داده هاي مکاني است.

کاربران:

سازمان ها و مردم در SDI ملي شامل کاربران، توليدکنندگان، پردازش کنندگان و واسطه هاي قانوني اطلاعات مکاني است. کاربران شامل کليه سازمان هاي دولتي و غيردولتي، بخش هاي خصوصي و آحاد مردم خواهد بود. مجموعه کاربرانSDI ، به علت کاربرد هاي متنوع و وسيع آن فراتر از کاربران سنتي نقشه و مديريت زمين است. تنوع کاربري و کاربران، باعث مشارکت تخصص ها و مدارج علمي مختلفي در SDI خواهد بود.

عوامل توسعه SDI :

مراحل توسعه و ایجاد SDI برای هر کشوری وابسته به تاریخچه تولید اطلاعات مکانی، سطح و نوع اطلاعات مکانی موجود، متولیان آن و نیازهای توسعه­ای کشور است. اما به طور کلی، جنبه­های مختلفی اعم از اجتماعی، قانونی، سازمانی و فنی در توسعه SDI باید مورد نظر قرار گیرند.

اجتماعی:

• سطح آگاهی
• اطلاع رسانی
• ظرفیت سازی
• مسائل فرهنگی
• ثبات سیاسی

قانونی:

• قانون دسترسی
• مجانی یا غیر مجانی
• سیاست قیمت گذاری
• مالکیت داده ها

سازمانی:

• ساختار
• مشارکت
• مدل سازمانی
• متولی داده ها

فنی:

• تلفیق داده ها
• سرویس بیست و چهار ساعته
• استاندارد ها
• ابر داده
• موتور جستجو

اهداف ایجاد SDI در شهر:

طراحي و تدوین مقدمات راه اندازی زيرساختارهاي اطلاعات مكانی ( SDI ) برای شهر و مطالعات طراحی ، ساخت و راه اندازی GIS شهر بر بستر آن در جهت تحقق اهداف زير تعريف و اجراء مي گردد :

• ايجاد مقدمات راه اندازی زيرساختارهاي داده‌هاي مکانی استان (Provincial/State SDI) جهت بهينه‌سازي مديريت و برنامه ریزی در سطوح مختلف شهر
  • طراحی SDI برای شهر
  • تدوین پیش نویس و راهکارهای راه اندازی بستر SDI
  • تعریف اجزا و تشکیلات مرتبط با SDI شهر
  • پیش نویس قوانین و مقررات SDI شهر
• همکاری در ظرفیت سازی و اشاعه فرهنگ استفاده و بكارگيري SDI در مديريت و برنامه ریزی شهری
• طراحی و تدوين GIS شهر بر بستر SDI
• پياده‌سازي یک GIS نمونه با بهره گیری از بستر SDI و دیدگاه شهر مجازی.

به منظور رسیدن به اهداف فوق، راهبرد مورد نظر برای اجرای پروژه با انطباق و با بهره گیری از پیشرفتهای صورت گرفته شده در سطح بین المللی در زمینه های مرتبط تعیین گردیده است. با توجه به ماهیت چند منظوره و میان رشته­ای ( multi-disciplinary ) این پروژه، در راهبرد مذکور از علوم مختلف شامل علوم فنی (نقشه برداری، ژئوماتیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات- ICT )، فنی-اجتماعی، فنی-اقتصادی و رفتارهای سازمانی استفاده خواهد شد.

به منظوره بهره گیری از پیشرفتهای تکنولوژی های مرتبط با فازهای پروژه، روشها و ابزارها فني مورد استفاده در جريان اجراي پروژه، بر مبناي متدولوژيهاي به روز در طراحي و پياده‌سازي SDI و GIS انجام ‌مي‌گيرد و با توجه به مقتضيات پروژه، ويژه ‎سازي مي‌گردد. در این راستا موارد زیر نیز به خصوص در اجرا مورد استفاده وبهره­گیری قرار خواهند گرفت:

• تکنولوژیهای اطلاعات مکانی و شبکه های ارتباطی بخصوص برای توسعه خدمات و سرویسهای اطلاعات مکانی
  • هماهنگی ها و قابلیت ادغام (Interoperability and Integratability)
  • استانداردها و دستورالعمل های فنی
  • توزیع محاسبات (Distributed Geoprocessing and Grid Computing)
  • اثرات و دیدگاههای نسل جدید SDI ها و اجزای آنها
• metadata و پایگاههای اطلاعات توزیع شده با دیدگاههای
  • همخوانی بین داده ها و پایگاههای اطلاعاتی (Data Harmonization)
  • طراحی مدلهای مفهومی و الگوهای مربوطه (Conceptual Modeling & Schema Mapping)
  • هستی شناسی (Ontology)
  • مفهومی (Semantics)
• سیاستها و قوانین مختلف بر داده ها و اطلاعات شامل اثرات آنها برای جمع آوری، مستند سازی، حفظ و نگهداری، دسترسی و استخراج داده ها
• کاربردها و اثرات SDI در سطوح مختلف (محلی، استانی و ملی) و شرایط مختلف
  • محرکهای ساخت و توسعه SDI در یک جامعه
  • تحلیل تجارب مشابه
  • تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی از SDI و راهبردهای مرتبط (دولت الکترنیک) در سازمانها و ارتباط بین سازمانها
  • تحلیل سود و هزینه و مدلهای اقتصادی برای توسعه SDI

فرآورده های ایجاد SDI در شهر :

• 1- پیش نویس طرح راه اندازی SDI در سطح شهر شامل دیدگاه ها، اهداف طرح SDI شهری، پیش نویس قوانین و مقررات اجرایی و برنامه ریزی برای ظرفیت سازی و اشاعه فرهنگ SDI در شهر
• 2- گزارش شناخت وضعیت موجود و نیازمندیهای عمومی کاربران شهر از نقطه نظر GIS
• 3- گزارش مدل مفهومی و استانداردهای GIS شهر
• 4- ارایه دستورالعمل­های اجرایی شامل:

• تولید و جمع آوری اطلاعات
• ويرايش و آماده سازي اطلاعات براي ورود به GIS
• بهنگام‌سازي اطلاعات
• كنترل كيفيت
• کارتوگرافی

• 5- گزارش انتخاب محیط
• 6- گزارش شرح خدمات پیاده سازی
• 7- معرفی پروژه­های نمونه قابل اجرا در بخش GIS
• 8- گزارش نحوه تدوین اسناد مناقصه
• 9- گزارش ساختار پروژه نمونه و قابلیت های GIS و شهرهای مجازی
• 10- سیستم GIS نمونه

لذا در این راستا می توان علاوه بر خدمات تعریف شده در بالا، خدمات دیگری را نیز ارائه داد. از اهم این خدمات میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

 

• طراحی سیستم کاتالوگ داده­ها (Spatial Data Catalogue)
• پیش نویس دستورالعمل تولی داده­ها (Custodianship)
• طراحی یک نمونه سیستم حفظ و نگهداری و جستجوگر داده­ها (Spatial Data Clearinghouse)

طراحی و ایجاد پایگاه اطلاع رسانی اینترنتی جهت آموزش مفاهیم پایه SDI و اشاعه فرهنگ استفاده و به اشتراک گذاری اطلاعات مکانی

 

فاز های اجرایی پیاده سازی SDI:

به منظوره اجرای یک SDI کارا بطور کل باید چهار فاز شامل سه فاز اصلی ویک فاز اولیه (فاز صفر- جهت برنامه‌ريزي و راه‌اندازي پروژه) طراحی شود و این فازهای اصلی ارتباط مستقیم با یکدیگر دارند و نتیجه آن باعث ایجاد پایگاههای اطلاعات مکانی استان بعنوان سرمایه استانی خواهد شد.

 

ارتباط فازهای پروژه :

فاز اول

به منظور مشارکت در ایجاد و راه اندازی زیر ساختارهای اطلاعات مکانی (SDI) در شهرداری، این پروژه در فاز اول کاری خود فعالیتهای زیر را انجام خواهد داد:

• تشکیل کمیته برنامه ریزی SDI شهر
• بررسی وضعیت شهر از نظر امکانات و سیاستهای آتی فناوری اطلاعات
• بررسی اثرات استفاده از فن آوریهای اطلاعات مکانی در سازمانهای دولتی و نقش آن در ساختارهای سازمانی
• بررسی تجارب مشابه در زمینه ساخت SDI و بکارگیری بهینه از تکنولوژیهای فناوری اطلاعات – ICT
• طراحی اولیه SDI شهر
• تدوین پیش نویس و راهکارهای راه اندازی بستر SDI شهر
• تعریف اجزا و تشکیلات مرتبط با SDI شهر
• تحليل استانی و تعيين جايگاه استانی SDI شهر
• پیش نویس قوانین و مقررات SDI
• پیش نویس دستورالعملهای مرتبط با SDI
• همکاری در اشاعه فرهنگ استفاده از SDI

فاز دوم

در این فاز با بهره گیری از مقدمات راه اندازی و ساخت SDI شهر و همچنین با استفاده از اطلاعات عمومی و پایه ای نحوه طراحی و ساخت GIS صورت میگیرد . در این راستا در فاز دوم پروژه فعالیتهای زیر را انجام خواهد گرفت :

• شناخت و نيازسنجي (تحلیل نیازمندیها و تعیین اقلام اطلاعاتی) جهت طراحی GIS
• طراحی مدل مفهومی برای GIS شهر
• تهیه استانداردها
• تدوين دستورالعمل ها جهت پیاده سازی استاندارد ها
• تدوین مشخصات فنی و انتخاب سیستم
• انتخاب محیط
• شرح خدمات پياده‌سازي GIS
• تهيه قرارداد تيپ و اسناد مناقصه

فاز سوم

یکی از اهداف اصلی پیاده سازی SDI برای یک شهر، نمایش نحوه بکارگیری و پیاده سازی طرح GIS شهر ، استانداردها و دستورالعمل های آن می باشد. همچنین ارائه قابلیت های عمومی سیستم در کاربردهای شهری از پیش تعیین شده از دیگر اهداف می باشد.

 

تیم ایده نگار وندا